Βουλή - Αγορεύσεις / Παρεμβάσεις

Αγόρευση κ. Π. Παυλόπουλου κατά την συζήτηση επί της αρχής του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης «Δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων και άλλες διατάξεις».

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ[1]: Ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε.
Κύριοι συνάδελφοι, είχα προγραμματίσει να μιλήσω για το θέμα της εικαζόμενης συναίνεσης, την οποία καθιερώνει το άρθρο 9 του υπό συζήτηση σχεδίου νόμου. Αλλά η πολιτική συγκυρία παίζει παράξενα παιχνίδια. Πάλι για εικαζόμενη συναίνεση θα μιλήσω βεβαίως, και πάλι θα θέσω το θέμα, το οποίο αφορά τη δωρεά οργάνων, αλλά πρέπει να ξεκινήσω λίγο διαφορετικά. Το επιβάλλει η ανάγκη σε ένα ζωντανό οργανισμό, όπως είναι το Κοινοβούλιο. Γιατί ύστερα από όσα τεκταίνονται τις τελευταίες ημέρες εν όψει της αυριανής συζήτησης του μεσοπροθέσμου και ιδίως μετά τη γενναία πραγματικά πράξη του συναδέλφου του κ. Λιάνη, το θέμα της εικαζόμενης συναίνεσης, πρώτα από όλα, τίθεται για την Κυβέρνηση.

Η δεδηλωμένη, μόνο ως εικαζόμενη μπορεί να νοηθεί αυτήν τη στιγμή για το ΠΑΣΟΚ και τον κ. Παπανδρέου. Και την πράξη του κ. Λιάνη, αν τη δούμε υπό το φως του νομοσχεδίου που συζητάμε, πρέπει να τη δούμε σαν άρνηση του κ. Λιάνη να γίνει δωρητής πολιτικής καρδιάς στην Κυβέρνηση, όπως του το ζητάει. Και καλά το κάνει. Γιατί τούτες τις ώρες, κρίνεται η συνείδηση του καθενός μας απέναντι στο συμφέρον του Τόπου.

Ας μπω στην ουσία του θέματος, όμως. Καθιερώνετε, κύριε Υπουργέ, την εικαζόμενη συναίνεση ως τρόπο, ο οποίος, δήθεν, θα διευκολύνει την δωρεά οργάνων και θα τονώσει την κοινωνική αλληλεγγύη. Με απλές λέξεις -και αυτή είναι η κορωνίδα του νομοσχεδίου- ούτε λίγο ούτε πολύ, τι μας λέτε; Να καθιερώσουμε ένα σύστημα, σύμφωνα με το οποίο για εκείνον ο οποίος είναι νεκρός πια και δεν μπορεί να μας πει τι θέλει, ισχύει ένα τεκμήριο κατά το οποίο εάν ζων δεν είχε δηλώσει ρητώς την αντίθετη βούλησή του στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων, τεκμαίρεται η βούλησή του να γίνει δωρητής οργάνων. Αυτή είναι η πεμπτουσία. Δεν θα μπω σε συγκριτικό δίκαιο, τι συμβαίνει σε όλες τις χώρες και ότι μόνο η Αυστρία και εν μέρει η Ισπανία έχουν το αντίστοιχο σύστημα.

Εγώ θα μείνω μόνο σ’ αυτήν τη λύση που προτείνεται σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, με τον πολιτισμό τον οποίο έχει, με το Σύνταγμα το οποίο έχει και με την παράδοση, την οποία έχουμε. Και θα ξεκινήσω από το σημείο εκείνο, το οποίο θεωρείται ως το σημείο αιχμής. Ούτε λίγο-ούτε πολύ -φαίνεται από την αιτιολογική έκθεση- μας λέτε ότι τονώνετε μέσω αυτού του συστήματος της εικαζόμενης συναίνεσης την κοινωνική αλληλεγγύη, έτσι ώστε να υπάρχουν περισσότεροι δωρητές. Δεν αμφισβητώ -το ξέρετε- ότι το ίδιο το άρθρο 25 του Συντάγματος καθιερώνει την αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης. Είναι χρέος όλων των πολιτών η κοινωνική αλληλεγγύη υπό κάθε της μορφή και έκφανση.

Όμως, κύριοι συνάδελφοι του ΠΑΣΟΚ, εσάς που θα ψηφίσετε αυτήν τη διάταξη θέλω να σας ρωτήσω ευθέως: Με βάση τον πολιτικό μας πολιτισμό και το δημοκρατικό μας πολιτισμό, είναι ή δεν είναι η κοινωνική αλληλεγγύη κατ’ εξοχήν πράξη ενσυνείδητη; Για να αποδώσει, δεν μπορεί παρά να είναι μια συνειδητή πράξη. Με το να την εικάζουμε υποτιμούμε εκείνον προς τον οποίο απευθυνόμαστε. Τον οδηγούμε στο αντίθετο αποτέλεσμα και ανοίγουμε δρόμους περίεργους. Γιατί όταν από τη σιωπή και, ενδεχομένως, την άγνοια, τεκμαίρουμε συναίνεση, σκεφθείτε ότι αυτό μπορεί να έχει και άλλες αρνητικές προεκτάσεις προς άλλες κατευθύνσεις.

Σας λέω, λοιπόν, ότι είναι contradiction in adjecto, κατά τη λατινική νομική ορολογία, το να θεωρούμε ότι συμβάλλουμε προς την κατεύθυνση κοινωνικής αλληλεγγύης, συνάγοντας τεκμήριο συναίνεσης, από το γεγονός ότι κάποιος εν ζωή δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε ή δεν γνώριζε για να συναινέσει προς την κατεύθυνση εκείνη, η οποία λέει ότι «γίνομαι δωρητής οργάνων». Αυτό είναι το βασικότερο, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι η ίδια η συνταγματική μας τάξη, βασικές διατάξεις του ελληνικού Συντάγματος.

Το Σύνταγμά μας ξέρετε είναι το πιο προχωρημένο, το πιο προωθημένο σε ό,τι αφορά την προστασία του ανθρώπου και της προσωπικότητας. Γιατί κατ’ εξαίρεση η Ελλάδα -και αυτό είναι ένα μεγάλο κεκτημένο του Συντάγματος του 1975 και μάλιστα με διατάξεις που δεν είναι αναθεωρητέες- έχει δυο διατάξεις για την προστασία του ανθρώπου και της προσωπικότητάς του. Έχει, βεβαίως, το άρθρο 5, που σημαίνει την προστασία της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας μέσα από την ελεύθερη συμμετοχή στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας. Αλλά εμείς δεν αρκεστήκαμε σ’ αυτό. Προχωρήσαμε έτι περαιτέρω. Θεσμοθετήσαμε το άρθρο 2 παράγραφος 1, το οποίο καθιερώνει και προστατεύει την αξία του ανθρώπου.

Προσέξτε εδώ, κύριοι συνάδελφοι. Αυτή η γενική ρήτρα του άρθρου 2 παράγραφος 1 που αφορά την αξία του ανθρώπου, από πλευράς διατύπωσης είναι η πιο ευρεία σε παγκόσμια κλίμακα, ούτε καν σε ευρωπαϊκή. Αντιθέτως, προς ό,τι συμβαίνει σε άλλες χώρες -παραδείγματος χάριν, στην Γερμανία που και αυτή έχει ένα προχωρημένο Σύνταγμα προς αυτήν την κατεύθυνση-εμείς δεν προστατεύουμε μόνο την αξιοπρέπεια, αλλά την αξία. Η αξία του ανθρώπου ως έννοια νομική, κοινωνική και πολιτική είναι ευρυτέρα της έννοιας της αξιοπρέπειας. Και το κάναμε, γιατί; Γιατί θελήσαμε να αναδείξουμε τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του Συντάγματος. Και θέλαμε να δείξουμε επίσης, ότι προστατεύεται ο άνθρωπος και μετά θάνατον.

Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο άρθρο 5 παράγραφος 1, που προστατεύει τον άνθρωπο εν ζωή και το άρθρο 2, παράγραφος 1, το οποίο προστατεύει όλες τις εκφάνσεις του ανθρώπου, ακόμα και όταν δεν έχει την ελευθερία βούλησης για να αναπτύξει την προσωπικότητά του, ακόμα και μετά θάνατον σε ορισμένες εκφάνσεις.

Αυτές τις δυο διατάξεις και ιδίως το άρθρο 2 παράγραφος 1 το παραβιάζετε ευθέως, κύριε Υπουργέ, με τη διάταξη του άρθρου 9, όπως την έχετε σήμερα. Γιατί μας λέτε τι; Ότι ο άνθρωπος θα πρέπει εν ζωή να ξέρει, να έχει επιλέξει μάλιστα και το χρόνο και να δηλώσει τη βούλησή του ότι δεν θέλει να γίνει δωρητής οργάνων, για να μη γίνει. Αν δεν το κάνει, από εκεί και πέρα είναι δωρητής οργάνων. Εικάζεται η συναίνεσή του. Αυτό αποτελεί προσβολή της αξίας του ανθρώπου, ενέχει δε και τις εξής, επίσης, ρωγμές σε ό,τι αφορά το οικοδόμημα του πολιτικού και του δημοκρατικού μας πολιτισμού.

Κύριε Υπουργέ, σας το λέει και η έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής. Ακόμα και αν υιοθετούσαμε το σύστημα που πάτε να υιοθετήσετε, αυτό προϋποθέτει μια πάρα πολύ καλή ενημέρωση του πολίτη. Είναι αντισυνταγματική η διάταξη ούτως ή άλλως, αυτό δεν το αμφισβητεί κανένας και σας το λέει η έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής. Σας λέει ότι το σύστημα που εισάγεται, σε ό,τι αφορά την ενημέρωση δεν είναι επαρκές.

Εγώ έχω βασική αντίρρηση και σ’ αυτό. Εγώ θεωρώ ανεξάρτητα από την ενημέρωση ότι είναι αντισυνταγματικό για τους λόγους που είπα, αλλά θα πάρω την έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής που ακολουθεί έναν ενδιάμεσο δρόμο.

Αλλά συμβαίνει και κάτι άλλο, το οποίο δεν έχετε λάβει υπ’ όψιν. Πότε άραγε ένας άνθρωπος είναι έτοιμος να πει ότι «εγώ αύριο το πρωί θα πάω να δηλώσω ότι δεν θέλω να γίνω δωρητής οργάνων»; Γνωρίζετε πολύ καλά ότι δεν ξέρει κανείς μας πότε θα πεθάνει. Αυτό είναι άγνωστο. Ένας νέος άνθρωπος, ο οποίος θεωρεί ότι έχει το χρόνο μπροστά του, ακόμη και αν είναι ενημερωμένος -γιατί σας λέω, δεν εισάγεται σύστημα ενημέρωσης με το νομοσχέδιο, αλλά ας υποθέσουμε ότι αυτό που ισχύει ή που θα ισχύσει, είναι επαρκές- πώς θα θεωρήσουμε ότι είχε το χρόνο μπροστά του;

Αν ο άνθρωπος αυτός, παραδείγματος χάριν, πέθαινε πολύ νέος και εν πάση περιπτώσει, νόμιζε ότι είχε το περιθώριο και δεν πρόλαβε να το ξανασκεφθεί, τι είδους εικαζόμενη συναίνεση είναι αυτή; Επίσης, ξέρετε ως γιατρός ότι η επιστήμη έχει κάνει τεράστιες προόδους και για μεγάλο χρονικό διάστημα ένας άνθρωπος διασωληνωμένος μπορεί να παραμείνει χωρίς συνείδηση εν ζωή. Σ’ αυτόν τον άνθρωπο, ο οποίος όμως δεν μπορεί να δηλώσει την αρνητική βούλησή του, ενώ είναι εν ζωή, αλλά δεν μπορεί να κάνει καμιά επιλογή, θα του χρεώσουμε και το γεγονός ότι δεν πρόλαβε να το δηλώσει προηγουμένως;

Αντιλαμβάνεσθε τι βάρη προσθέτατε πάνω στους ανθρώπους γενικότερα αυτή την ώρα για να δηλώσουν την κοινωνική τους αλληλεγγύη;

Σας το λέω, λοιπόν, ότι συνταγματικά αυτός ο θεσμός είναι διάτρητος, πολιτικά αυτός ο θεσμός δεν οδηγεί πουθενά, δημοκρατικά θίγει την ίδια την έννοια της κοινωνικής αλληλεγγύης. Διότι σας είπα ότι η κοινωνική αλληλεγγύη είναι κατ’ εξοχήν ενσυνείδητη πράξη. Είμαι αλληλέγγυος σε κάτι, γιατί το θέλω, όχι γιατί προσπαθώ να το βγάλω εμμέσως ή μέσα από μια εικαζόμενη συναίνεση.

Λυπάμαι που το λέω, αλλά είναι μια καρικατούρα αλληλεγγύης αυτό το οποίο εισάγετε με τη διάταξη αυτή. Δεν πρόκειται να οδηγήσει πουθενά. Δεν πρόκειται να ωφελήσει. Φοβάμαι δε ότι θα έχει και άλλες παρενέργειες. Παρενέργειες που δεν θέλω αυτήν την ώρα ούτε καν να τις σκέφτομαι μέσα στο Κοινοβούλιο. Όμως, είναι καιρός τουλάχιστον να το διορθώσετε και μια διόρθωση θα ήταν προς την κατεύθυνση του να μπορούν οι συγγενείς -υπάρχει, άλλωστε, αυτό το σύστημα- μετά θάνατο εκείνοι οι ίδιοι να δίνουν τα στοιχεία από τα οποία να μπορεί να προκύπτει τι πραγματικά συνάγεται από την προσωπικότητα ενός ανθρώπου.

Εγώ ούτε και αυτό το θεωρώ σωστό, αλλά εν πάση περιπτώσει, «βάλτε λίγο νερό στο κρασί σας» σ’ αυτήν τη διάταξη, γιατί όπως έχει -σας το είπα- είναι βαθύτατα αντισυνταγματική, αλλά και βαθύτατα αντιδημοκρατική και εναντίον της έννοιας της προστασίας της αξίας του ανθρώπου και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του.

Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε και ευχαριστώ και για την ανοχή.
…………………..

[1] Σελ. 12104,  http://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/a08fc2dd-61a9-4a83-b09a-09f4c564609d/es20110614.pdf