ΣΗΜΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ
του
Βουλευτή και Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών
Προκόπη Παυλόπουλου
με αντικείμενο: «Η Διαφθορά στην καθημερινότητα του πολίτη – Συμμετέχουμε και καταπολεμούμε τη διαφθορά»
στο πλαίσιο ημερίδας που διοργανώνει η «ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΕΛΛΑΣ» με θέμα:
«Κράτος και Διαφθορά: δημιουργώντας συνθήκες διαφάνειας»

(19 Απριλίου 2010, ώρα 14:15,  Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία)

«Ι. Α. Η καταπολέμηση της διαφθοράς και η θωράκιση της διαφάνειας σ’ όλους τους τομείς της διοικητικής δράσης, συνιστά αίτημα απόλυτης προτεραιότητας, τόσο σ’  εθνικό όσο και σ’ ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο. Η διαφθορά αποτελεί, αναμφισβήτητα, ένα από τα κυριότερα φαινόμενα παθογένειας κατά την ενάσκηση της εξουσίας, το οποίο πλήττει την αποτελεσματική λειτουργία των θεσμών, αποσταθεροποιεί τις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ Κράτους-Πολίτη και υπονομεύει σοβαρά τις προοπτικές ανάπτυξης και προόδου. Ένα φαινόμενο που, συνακόλουθα, πλήττει καίρια την ίδια την υπόσταση και λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, συνδεόμενο άρρηκτα με τον πυρήνα των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τις αρχές της διάκρισης των εξουσιών και του Κράτους Δικαίου.

 Β. Μια από τις συνηθέστερες μεθόδους που ακολουθεί η διαφθορά, προκειμένου να εξαπλώσει ταχύτερα τα πλοκάμια της, είναι η δημιουργία κατάστασης όσο το δυνατόν πιο γενικευμένης ανομίας στη λειτουργία του Κράτους. Γιατί η ανάπτυξη των θυλάκων της διαφθοράς προϋποθέτει απουσία ή μη τήρηση κανόνων διαφάνειας και χρηστής διοίκησης και οδηγεί στην επικράτηση της αυθαιρεσίας. Και, φυσικά, όλη αυτή η συμπτωματολογία δεν συνάδει με την εύρυθμη λειτουργία μιας οργανωμένης και δημοκρατικής Πολιτείας. Γιατί ο σεβασμός της αρχής της νομιμότητας είναι πυλώνας της Δημοκρατίας και της κοινωνικής ειρήνης και συνοχής.

Γ. Αλλά και, περαιτέρω, ενδημεί και μια ακόμη μορφή ανομίας, η οποία συνδέεται με την κακονομία και την πολυνομία. Εν προκειμένω η διαφθορά υποθάλπεται από την κακή ποιότητα των νομοθετικών ρυθμίσεων και εκμεταλλεύεται την ερμηνευτική αμφιβολία του θεσμικού πλαισίου. Γιατί αν οι νόμοι δεν έχουν πλήρες και σαφώς οριοθετημένο ρυθμιστικό πεδίο, προκειμένου ν’ αποφευχθούν νομοθετικά κενά ή ασάφειες, μπορεί να οδηγηθούμε σε ακύρωση του σκοπού στον οποίο απέβλεψε ο νομοθέτης κατά τη ψήφισή τους. Ο ίδιος κίνδυνος ενυπάρχει και στην περίπτωση εισαγωγής περίπλοκων ή δυσνόητων κανόνων δικαίου, καθώς και στην περίπτωση ρύθμισης θεμάτων κατά τρόπο αποσπασματικό και, συχνά, αντιφατικό. Σ’ όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις υπάρχουν προβλήματα και εμπόδια, τα οποία επιφέρουν αδυναμία εφαρμογής του νόμου, ή, έστω, προσφέρουν επιχείρημα για αποκλίσεις από την αρχή της ισότητας και της ίσης μεταχείρισης και για διαστρέβλωση της ratio του νομοθέτη, μέσω επιλεκτικής και κατά βούληση εφαρμογής του.

Δ. Ένας από τους κύριους λόγους για την εμφάνιση αλλά, κυρίως, για τη συντήρηση φαινομένων διαφθοράς είναι η μη ουσιαστική εφαρμογή των νόμων, ιδίως μέσω της απουσίας επιβολής αποτελεσματικών κυρώσεων σε περίπτωση που διαπιστώνονται παραβάσεις. Γιατί χωρίς την κύρωση ο νόμος είναι ατελής.
Και η επιβολή της κύρωσης προϋποθέτει, φυσικά, την ύπαρξη αποτελεσματικών και ισχυρών ελεγκτικών μηχανισμών, ικανών να αποδομήσουν και να ξεριζώσουν την παραβατικότητα και τη διαφθορά όπου και αν αυτές βρίσκονται, όσο ψηλά και αν φθάνουν.

Ε. Και, πρωτίστως, απαιτείται σύστημα έγκαιρης και αποτελεσματικής απονομής της  Δικαιοσύνης, με δικαστικούς λειτουργούς οι οποίοι έχουν πλήρως θωρακισθεί, θεσμικά και λειτουργικά, και διευκολύνονται από την Πολιτεία κατά την άσκηση των καθηκόντων, ώστε να μπορούν, χωρίς κανέναν περισπασμό, ν’ ασκούν τα καθήκοντά τους. Διότι και η ανάμιξη της εκτελεστικής εξουσίας στην απονομή της Δικαιοσύνης και η προσπάθεια άσκησης επιρροής σε αυτήν και αθέμιτη είναι και κραυγαλέα μορφή διαπλοκής συνιστά.

ΙΙ. Αυτές τις βασικές σκέψεις αναφορικά ως προς τη σύνδεση της εφαρμογής των νόμων με την ενίσχυση της διαφάνειας ξεκινήσαμε να τις αξιοποιούμε και να τις κάνουμε πράξη, ιδίως στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Εσωτερικών, μεταξύ 2004-2009. Ειδικότερα, θέσαμε και προωθήσαμε τις ακόλουθες προτεραιότητες:

Α. Ενίσχυση και θεσμική θωράκιση των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών και των κάθε είδους ελεγκτικών μηχανισμών (ιδίως του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης και του Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης) προκειμένου να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους με τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα. Επίσης εντατικοποίηση των ελέγχων ιδίως στα στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης που υπηρετούν σε θέσεις ευθύνης ή σε υπηρεσίες με μεγάλη κρισιμότητα για τον πολίτη, όπως είναι οι εφορίες, τα τελωνεία και οι πολεοδομίες.

Β. Βελτίωση του νομικού πλαισίου, προκειμένου να καταστεί αυτό πλήρες, με ταυτόχρονη μέριμνα για την απαρέγκλιτη εφαρμογή του στην πράξη, ιδίως μέσω της χωρίς καθυστέρηση παραπομπής των παραβατών στη Δικαιοσύνη.

Γ.  Εντατικοποίηση, όπως προεκτέθηκε, των ελέγχων και επικέντρωση στους κρίσιμους τομείς καθημερινότητας του πολίτη, καθώς αποτελούν το βασικό πεδίο εμφάνισης φαινομένων κακοδιοίκησης και διαφθοράς. Χαρακτηριστικό και ιδιαιτέρως ενθαρρυντικό αποτέλεσμα αυτής της εντατικοποίησης είναι και το ότι οι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί αναδεικνύουν πλέον καθημερινά πλειάδα περιπτώσεων διαφθοράς που προηγουμένως –προ του 2004- έμεναν στην αφάνεια και οδηγούν τόσο στην επιβολή κυρώσεων όσο και στην θεσμοθέτηση πιο αποδοτικών μεθόδων καταπολέμησής τους.

Δ. Καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, της πολυνομίας και των περίπλοκων γραφειοκρατικών διαδικασιών, που καθιστούν το σύστημα πολλαπλώς ευάλωτο και υποθάλπουν τις κάθε είδους αυθαιρεσίες.

Ε. Προώθηση της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στη Διοίκηση και Τοπική Αυτοδιοίκηση, προκειμένου να περιορίζεται το περιθώριο για την τυχόν ανάπτυξη παράνομων συναλλαγών, και ολοένα και πιο εντατική αξιοποίηση του διαδικτύου, προκειμένου να έχει ο πολίτης πρόσβαση στις κάθε είδους ενέργειες της Διοίκησης. 

ΣΤ. Διευκόλυνση της πρόσβασης του πολίτη στη δημόσια πληροφορία και ιδίως στον νόμο, ώστε, μέσω της πληροφόρησης και της γνώσης, να μπορεί να συμμετέχει και να ελέγχει αποτελεσματικά στην άσκηση την άσκηση της λειτουργίας του Κράτους. Αναφέρεται ενδεικτικά η λειτουργία του «Ε-Themis», το οποίο επιτρέπει τη δωρεάν και εύκολη ηλεκτρονική πρόσβαση του πολίτη μέσω λημμάτων στη νομοθεσία που τον ενδιαφέρει.

ΙΙΙ. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στο ότι, εντός των ορίων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς, οργανώθηκε το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση» το οποίο αποτελεί το πρώτο –ολοκληρωμένο, συνεκτικό και ρεαλιστικό- εγχείρημα ριζικής ανασυγκρότησης της Διοίκησης τα τελευταία 25 χρόνια. Πρόκειται για πρόγραμμα που δεν στοχεύει σε επιμέρους διορθωτικές παρεμβάσεις, αλλά στη συνολική αναδιάρθρωση της δομής και της λειτουργίας της Διοίκησης.  Είναι το σημαντικότερο πρόγραμμα διοικητικής μεταρρύθμισης, και σε εύρος και σε στήριξη, που αποσκοπεί τόσο στην σημαντική εξοικονόμηση πόρων όσο και στη βελτίωση της εξυπηρέτησης πολιτών και επιχειρήσεων.  Το Πρόγραμμα θα συμβάλει ουσιαστικά στην Ανάπτυξη της Χώρας, μέσω της δραστικής μείωσης της γραφειοκρατίας, το κόστος της οποίας υπολογίζεται στο 6,8% του ΑΕΠ.  Ενώ η Μείωση των Διοικητικών Επιβαρύνσεων για τις επιχειρήσεις κατά 25% έως το 2013, αποτιμάται σε τουλάχιστον 4 δισ. ευρώ.  Από αυτή και μόνο τη διαπίστωση προκύπτει ότι κάθε καθυστέρηση εφαρμογής και κάθε στρέβλωση, ως προς τον προσανατολισμό του Προγράμματος αυτού, υπονομεύει σοβαρά τα βήματα που πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς και, άρα, για την εμπέδωση της διαφάνειας.»